OTİZM NEDIR?

Otizm bir nörogelişimsel durumdur. Otizm sosyal iletişim ve etkileşimde zorluklar ve kısıtlayıcı ve tekrarlayıcı davranış kalıpları gibi iki temel özellikle karakterize edilir. Otizm bir spektrum durumudur, bu yüzden her otistik birey birbirinden farklı şekilde sunulur ve deneyimler, her otistik bireyin sahip olduğu zorluklar ve güçlü yönlerde geniş bir varyasyon içerir. 

Birçok ebeveyn ve birey, sosyal talepler artana veya birey zorlu durumlar veya ortamlarla karşılaştığında farklılıkların tam olarak farkına varmayabilir. Otistik bireyler aşağıdakileri yaşayabilir: 

Sosyal etkileşim ve iletişim

Sosyal etkileşim farklılıkları  

Otistik bireyler genellikle başkalarının davranışlarını anlamakta ve yorumlamakta zorluk çekerler, örneğin, başkalarının duygularını ve niyetlerini anlamada. Ayrıca, kendi duygularını ifade etmekte de zorlanabilirler. Bu faktörler, otistik bir bireyin sosyal bir durumu yönetmesini zorlaştırabilir. Ek olarak, otistik bireyler: 

• Üzgün olduklarında başkalarından teselli aramayabilirler. 
• Farklı sosyal bağlamlara uygun davranışları ayarlamakta zorlanmak veya akranlarına karşı ilgi eksikliği gibi nedenlerden dolayı ilişkiler kurmakta ve sürdürmekte zorluk çekebilirler. 
• Yalnız faaliyetleri tercih edebilir veya sosyal etkileşimlere sınırlı ilgi gösterebilirler. 
• Diğer insanlar tarafından baskı altına alındıklarında yalnızlık arayabilirler. 

Sosyal iletişim farklılıkları 

• Otistik bireyler, jestler ve ses tonu gibi sözlü ve sözsüz dili yorumlamakta genellikle zorluk çekerler. Bazı otistik bireyler konuşamayabilir veya sınırlı konuşma yeteneklerine sahip olabilirken, diğerleri yeterli dil becerilerine sahip olabilir ancak ses tonu, beden dili veya ihtihza gibi sosyal ipuçlarını anlamakta zorlanabilirler. Diğer zorluklar şunları içerebilir: 
• Soyut kavramları anlamakta zorlanırlar ve şeyleri kelimesi kelimesine alırlar, örneğin, deyimleri veya şakaları anlamazlar.  
• Bir soruyu işlemeleri ve cevaplamaları için ekstra zamana ihtiyaç duyarlar.  
• Başkalarının onlara söylediği kelime veya ifadeleri tekrarlarlar (ekoalali olarak da bilinir). 

Otizmli bireyler ayrıca farklı sosyal bağlamlara uyum sağlamakta zorluklar veya akranlarına ilgi göstermeme gibi nedenlerden dolayı ilişki kurma ve sürdürme konusunda da zorluklar yaşayabilir. 

Kısıtlayıcı ve tekrarlayıcı davranışlar

Otistik bireyler, dünyayı zaman zaman öngörülemeyen ve kafa karıştırıcı bulabilirler. Bu nedenle, otistik bireylerin neler olacağını bilmek için rutinlerinin olmasını tercih etme eğiliminde olabilirler. Aynı seyahat rotalarını tercih edebilir, aynı kıyafetleri giymeyi isteyebilir, aynı yiyecekleri yemek isteyebilir ve etkinlikler için belirli bir zamanı olabilir. Otistik bireyler genellikle düğünler, dini etkinlikler (örneğin, Ramazan Bayramı gibi) veya iş veya okulda belirsizlikler gibi değişikliklere adapte olmakta zorlanırlar. 

Tahmin edilebilir bir rutinin yanı sıra, otistik bireyler bazı hareketleri tekrarlayabilirler, örneğin, el sallama, sallanma, bir duvardan diğerine koşma ve bir nesneyi döndürme. Bu davranışlar genellikle "stimming" olarak adlandırılır ve otistik bireyler, özellikle bunaldıklarında, stresli veya endişeli olduklarında kendilerini düzenlemeye veya sakinleştirmeye yardımcı olmak için bu davranışlara girerler, ancak tekrarlayıcı davranışları bunu keyif aldıkları için de yapabilirler. 

Güçlü tutkulara ve ilgi alanlarına

Otizmli bireyler, genellikle erken yaşlardan itibaren yoğun ve çok odaklı ilgi alanları sergilerler. İlgi alanlarında uzmanlık geliştirebilir ve bilgilerini paylaşmaktan keyif alırlar. Bu ilgi alanlarına örnek olarak sayılar, şekiller veya trenler ve otobüsler gibi ulaşım araçları verilebilir. Bu ilgi alanları zamanla değişebilir veya bir ömür boyu sürebilir. 

Otizmli bireyler, herkes gibi, ilgi alanlarını takip etmekten büyük keyif alırlar ve bunları genel refah ve mutlulukları için hayati görürler. 

Bu güçlü odaklanma, birçok otizmli bireyin akademik ve profesyonel ortamlarda başarı elde etmesini sağlar. Ancak, belirli konulara veya aktivitelere yoğunlaşmaları bazen hayatlarının diğer önemli yönlerini ihmal etmelerine neden olabilir. 

Duyusal farklılıklar - Algısal uyarıcılara aşırı duyarlılık veya az duyarlılık

• Ses Duyarlılığı: Otizmi olan bazı insanlar, diğerlerinin kabul edilebilir bulabileceği seslerden ağrı veya rahatsızlık hissedebilecekleri için seslere aşırı duyarlı olabilirler. Elektrikli süpürgeler, sirenler ve kalabalık alanlar gibi belirli yüksek sesler bunun için baskın olabilir. 
• Görsel Duyarlılık: Otizmi olan bazı insanlar, parlak ışıklar, yanıp sönen ışıklar veya belirli desenler gibi görsel uyarıcılardan rahatsızlık duyabilirler. Bu uyarıcılardan dolayı aşırı uyarılmış hissedebilirler veya hatta fiziksel olarak rahatsızlık duyabilirler. 
• Dokunsal Duyarlılık: Bazı otistik insanlar dokunuşa daha duyarlı olabilirler. Belirli kumaş dokuları, kıyafet etiketleri veya başkalarının fiziksel dokunuşları ağrı veya rahatsızlık hissetmelerine neden olabilir. 
• Koku Duyarlılığı: Otizm spektrum bozukluğuna sahip olanlar, diğerlerinin rahatsız edici bulabileceği kokulara karşı daha yüksek bir duyarlılık gösterebilirler. Temizlik malzemeleri, parfümler veya yiyecekler gibi yoğun kokular, baskın ve rahatsız edici olabilir. 
• Tat Duyarlılığı: Otizm, tat duyarlılığı ile de ilişkilendirilebilir. Bazı insanlar belirli yiyecek tatlarına veya dokularına aşırı duyarlılık gösterebilirler, bu da sınırlı bir diyetle sonuçlanabilir veya belirli ortamlarda tüketimi imkansız hale getirebilir. 
• Proprioseptif duyarlılık, bir kişinin kendi hareketlerini ve vücut içindeki pozisyonlarını farkında olma kapasitesidir. Otizmi olan bazı insanlar, proprioseptif bilgiyi almakta zorlanabilirler, bu da denge, koordinasyon veya mekansal farkındalık problemlerine neden olabilir. 
• Vestibüler Duyarlılık: Hareket ve denge duyarlılığı da belirgindir. Sallanma, dönme veya sadece hareket eden bir araçta yolculuk etmek bile rahatsızlık veya üzüntü yaratabilir. 
• Otistik bireyler, başkalarıyla etkileşimde bulunmak için sosyal talepleri yönlendirmek için stratejiler ve eylemler geliştirebilir, örneğin, diğer insanların davranışlarını veya tavırlarını taklit etmek gibi. 

Muhtemel Nedenler 

Otizm, tanımlanmış birçok risk faktörüne ve birçoğunun birbirleriyle ilişkili olduğu karmaşık bir durumdur ve bir bireyin Otizm olma olasılığını artırabilecek çevresel, biyolojik ve genetik faktörler de dahil olmak üzere birçok risk faktörü bulunmaktadır. 

Belirli nedenler belirsiz olsa da, mevcut kanıtlar belirli faktörlerin çocuklarda ASD riskini artırabileceğini göstermektedir: 

• Doğumda komplikasyon yaşamak. Otizmli yakın aile üyelerine veya kardeşlere sahip olmak. Daha yaşlı ebeveynlere sahip olmak. Belirli genetik veya kromozomal durumlar, fragil X sendromu, tüberöz skleroz, Rett sendromu veya Down sendromu gibi. 

Bu faktörler Otizm olasılığını artırma açısından önemli olsa da, bu, bir çocuğun Otizm geliştireceğini garanti etmez. Ayrıca, tüm otistik bireylerin aynı risk faktörlerine sahip olmadığını ve bazı bireylerin herhangi bilinen risk faktörü olmadan Otizm'e sahip olabileceğini belirtmek önemlidir.